Radon topraktan havaya geçen doğal bir radyoaktif gazdır. Radonun insan sağlığına etkisi yaygın olarak bilinmese de basit önlemlerle bu tehdit hafifleştirilebilir.
Radon Gazı Nedir?
Radon renksiz, kokusuz ve tatsız bir gaz olup, toprakta doğal olarak bulunan uranyumun toprak, kaya ve su içinde parçalanmasıyla oluşur. Bu gaz topraktan sızarak havaya karışır ve havada her zaman için az miktarda radon gazı bulunur. Eğer radon gazı ev gibi kapalı mekanlara sızdığında belirli bir miktarın üzerinde birikirse insan sağlığına zararlı hale gelir.
Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar
Neredeyse her evde radon gazı bulunur. Radon gazı, evin temelinin toprağa değdiği yerlerdeki her türlü açıklık ve çatlaklardan içeriye sızabilir. Radon gazının en çok sızdığı yerler şunlardır:
Evin temelindeki ve bodrum katındaki her türlü çatlaklar ve aralıklar
Zemindeki gider borusu ve bodrum katındaki diğer boruların etrafındaki boşluklar
Duvar tuğlalarının arasında bulunan çimentoların zamanla dökülmesi nedeniyle oluşan boşluklar
Zemin ile duvarların birleştiği yerlerdeki aralıklar
Diğer Faktörler
Evlerdeki radon gazının miktarı aşağıdaki faktörlere göre de büyük degişiklikler gösterebilir:
Toprağın Çeşidi: Topraktaki uranyum miktarı ve toprağın geçirgenliği.
İnşaat Tipi: Evin inşaat tarzı ve dizaynı.
Ev Temelinin Kondisyonu: Temeldeki çatlaklıklar ve açıklıklar.
Hava Koşulları: Hava sıcaklığındaki değişikliklerin yol açtığı basınç ve rüzgar radon gazının eve daha fazla girmesine yol açabilir.
Hayat Tarzı: Şömine kullanmak ve pencereleri açarak evi yeterince havalandırmamak içerideki radon gazı miktarını arttırır. Evin bodrum katında uyumak veya çalışma odası olarak kullanmak da radon gazına maruz kalınan süreyi arttıracağı için tavsiye edilmemektedir.
Radon Gazı Ölçümü Zorunlu Mu?
Kanada’daki evlerde radon gazı ölçümü yapmak yasal olarak zorunlu değildir, ancak Health Canada ev sahiplerine ölçüm yapmayı önermektedir. Radon gazı miktarı becquerels per cubic metre (Bq/m3) olarak ölçülür.
Health Canada, evinizdeki yıllık radon gazı miktarı 200 ile 600 Bq/M3 arasındaysa iki yıl içinde iyileştirici önlem alınmasını tavsiye ediyor. Eğer bu miktar 600 Bq/m3 uzerindeyse bir yıl içinde iyileştirici önlem alınması öneriliyor.
Radon Gazının İnsan Sağlığına Etkisi Nedir?
Radon gazı radyoaktiftir ve potansiyel olarak karsonejiktir. Health Canada’ya göre, radon gazı insanın derisinden içeriye sızmaz ve insan vücudunun dışına bir zararı yoktur. Ancak, uzun süre yüksek miktardaki radon gazına maruz kalmak akciğer kanseri riskini arttırmaktadır.
Akciğer kanserine yakalanma riski:
Ömür boyu sigara içmiş ve aynı zamanda radon gazına maruz kalmış kişiler: 3’te 1
Ömür boyu sigara içmiş ancak radon gazına maruz kalmamış kişiler: 8’de 1
2004 yılında Avrupa’da, 2005 yılında Amerika’da ve 2007 yılında Kanada’da yapılan araştırmalar, 200 Bq / m3 oranını geçen miktardaki radon gazına uzun süre maruz kalma ile akciğer kanserine yakalanma riski arasında tutarlı bir şekilde bağlantı olduğunu göstermiştir.
Önlem Olarak Ne Yapmalı?
Evdeki radon gazının miktarını düşürmek için bazı öneriler şunlardır:
Eğer radon gazı miktarı büyük problem ise ve radikal önlemler almak gerekiyorsa, bu konuda uzman olan kontraktörler “Active Soil Depressurization System” tekniğini tercih etmektedir.
Bodrum katındaki zeminin alt tarafında vantilatör kullanarak havayı evin dışına vermek.
Bodrum katının zeminindeki, duvarlarındaki ve boruların etrafındaki aralıkları/çatlakları kapatmak
Özellikle bodrum katını ve evin genelini pencereleri açarak sıkça havalandırmak gerekir. Özellikle kış ayları boyunca kapalı kalan evlerde radon gazı miktarı yükselir.
Radon Gazı Ölçüm Aletleri
Şu anda piyasadaki ölçüm aletleri genel olarak 5 grup altında toplanabilir:
Charcoal Detector: Bu, piyasadaki en basit alettir. Kutu kömür ile dolu olup filtre ile kaplıdır. Evde 2 ile 7 gün arası bekletilir, daha sonra laboratuvara gönderilir.
Passive Alpha-Track Detectors: İçinde üzeri özel bir film ile kaplanmış tabaka ve filtrenin olduğu bir kutudur. Aylarca (1 yıla kadar) evdeki havaya maruz bırakılır ve bu süre sonunda test için laboratuvara gönderilir.
Active Alpha-Track Detectors: Bu da Passive Alpha-Track detector sistemine benzer şekilde çalışır ama ek olarak elektrik pompası vardır. O nedenle aynı görevi daha kısa zamanda görür (1 hafta ile 2 ay arası). Sonrasında test icin laboratuvara gönderilir.
Electret Ion Chamber Detectors: Bu alet, içindeki mekanizması sayesinde havadaki değişimleri ölçerek radon gazı seviyesini belirler. Bu aletin kısa süreli ve uzun süreli olan tipleri vardır. Kısa süreli versiyonu ile günler veya haftalar süren ölçümler yapılabilir. Uzun süreli versiyonu ile de haftalar veya aylar süren ölçümler yapmak mümkündür.
Continuous Monitors: Bunlar profesyonel kişiler tarafından kullanılan ve radonu sürekli olarak ölçen aletlerdir ve ölçüm sonuçlarını saat saat verir. Bu sistem diğerlerine göre daha pahalı olduğu gibi aleti kullanmak ve sonuçları analiz etmek uzmanlık gerektirebilir.
Yukarıda belirtilmeyen ama uzmanların kullandığı farklı yöntemler de piyasada mevcuttur. Bunlar deneyimli teknisyenlerin, kullanımı uzmanlık gerektiren aletleriyle evinize gelerek ölçüm yapmalarını gerektiren yöntemlerdir.
Hangi Yöntemi Seçmeli?
Kapalı mekanlardaki radon gazı miktarı sezondan sezona ve bazı koşullarda değişiklikler gösterebileceği icin uzun süreli ölçümler daha güvenli veri üretir.
Bu nedenle Canada Mortgage and Housing Corporation (CMHC), Passive Apha-Track ve uzun sureli Electret Ion Chamber aletilerini kullanmayı tavsiye ediyor. Bu aletler inşaat malzemeleri veya sağlık ürünleri satan mağazalarda bulunabilir.
Comments